Saturday, March 19, 2011

Сар дэлхий 2н хоорондох зай ойртлоо

2011-3-19-нд Дэлхий сар хоёрын хоорондох зай маш ойртож байгаа юм. Энэ үзэгдэл 18 жилд нэг удаа тохиолддог. Дундаж зай нь бол 364,397 км (226,425  миль ). Харин өнөөдөр бол 356,577 км (221,567 миль ) болж ойртож байгаа юм.  Үүнээс болоод маш олон асуудалууд гарж байгаа юм. Байгалын гамшигууд гэх мэтчилэн....
Хобби хөдлөөд гарж сарны зураг авлаа шдээ.
С.Сувдаргана

Эхнэрийн захидал


Top of Form

Эхнэрийн захидал

Нобелийн шаналт зохиолч Рабиндранаф Таагүрийн нэгэн бүтээлийг эмэгтэйчүүдийн баярыг тохилдуулан орчуулан хүргэж байна. Уг нь энэ өдөр эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдөр. “Эхнэрийн захидал” нэртэй энэхүү өгүүллэг бүсгүй хүний эрх чөлөөний тухай өгүүлсэн гайхамшигт бүтээлүүдийн нэг билээ.

Бид гэрлээд арвантаван жил болжээ. Гэсэн ч өнөөдрийг хүртэл чамд ганц удаа ч захидал бичиж байсангүй. Би үргэлж чиний дэргэд байж, бие биедээ захидал бичих хүртлээ холдож үзээгүй болохоор тэр. Одоо би Пури хотод аялж явна. Аялал маань гэгээрэл, ухаарлын аялал. Харин чи ажилдаа дарагдаад албан өрөөндөө сууж байгаа.

Би бол танай гэр бүлийн отгон бэр. Өнөөдөр арвантаван жил өнгөрсний хойно тэнгисийн эрэг дээр ийн зогсож байхдаа бурхан тэнгэр надтай үргэлж хамт байсныг ойлгоод  зориг зүрх орон захидал бичлээ. Авга ах чинь, чиний найз Ниродтай цуг отгон бэрийн царайг анх харахаар манай гэрт ирэхэд би 12 настай байсан. Манайх галт тэрэгний зогсоолоос 20 орчим миль газарт үхэр тэргээр бартаатай замаар явж байж хүрэх бөглүү тосгоны айл. Ууган бэр нь царай муутай болохоор ээж чинь дараагийн бэрээрээ хөөрхөн охин сонгохоор үнэхээр их хичээсэн билээ. Аавын царайд баярын мишээл тодорч, ээж бурханд талархан залбирч эхэлсэн. Охиныхоо царайлаг төрсөнд талархаад. Харин тэр хөөрхөн охин нь өөрөө тэгтлээ баяр хөөртэй байгаагүй юм. Хэчнээн үзэсгэлэнтэй байлаа гээд эмэгтэй хүн өөртөө итгэлтэй, бардам байж чадна гэж үү? Цээжинд минь чулуу зоох шиг тэр дөрвөн нүднээс зугтах газар надад байгаагүй ээ.

Хурим болж, би танай гэрт амьдрахаар ирсэн. Тэнгэр хүртэл эмгэнэн гашуудаж байх шиг санагдсан. Тэр гэрийн эмэгтэйчүүдийн шалгуурт бол би үл тэнцэх муу охин. Харин тэд хөөрхөн гэдгийг минь хүлээн зөвшөөрдөг байлаа. Гэхдээ хөөрхөн байх юунд хэрэгтэй юм бол оо гэж би гайхдаг байсан. Царайлаг байлаа гээд танай гэрийнхэн намайг хайрлаагүй шүү дээ. Гоо үзэсгэлэнтэй гэдгийг минь та нар тэгсхийгээд мартсан. Гэхдээ хөөрхнөөс гадна хэрсүү ухаантай гэдгээ би та нарт алхам тутамдаа сануулдаг байсан. Оюун ухаан миний дотор дэндүү гүн гүнзгий амьдарч байсан болохоор энэ олон жилийг танай гэрт боомилулсан мэт өнгөрүүлсэн ч бүдгэрч алга болоогүй юм. Ээж минь миний ухаанаас айдаг байсан. Эмэгтэй хүн ухаантай байж болохгүй гэж боддог байсан. Зан заншил, шашин шүтлэг, уламжлал гээд тоо томшгүй олон “болохгүй”-д баригдан амьдардаг хүн өөрийн оюун ухаандаа хөтлөгдөж эхэлбэл тойрон бүчих олон хэрмэн хана руу духаараа мөргөн хөсөр унах болно гэж үздэг байсан. Тэглээ гээд би яахав дээ. Бусад эхнэрүүдэд өгөөгүй тэр хэрсүү ухаанаа бурхан багш гэнэ алдаад надад дэндүү их хайрлачихсан юм чинь. Танайхан намайг том зантай, эрээ цээргүй, эх захгүй охин гэдэг байсан. Хорон гашуун үгээр хорссон сэтгэлээ тайвшруулдаг байсан биз. Тэгж доромжилж байсныг чинь уучилж байна аа, одоо.

Гэр орны эцэс төгсгөлгүй ажлаас өөр зүйл надад байсан. Та нарын хэн ч тэрийг мэдэхгүй. Нууцаар шүлэг бичдэг байсныг минь нэг нь ч гадарлаагүй. Тэнд миний эрх чөлөө нуугддаг байсан юм. Минийх гэж өмчлөх эрх чөлөө минь. Арвантаван жилийн хугацаанд хэн ч намайг шүлэгч гэдийг мэдээгүй.

Охин минь дөнгөж төрөөд нас барсан. Хэрэв амьд байсан бол хязгааргүй их аз жаргалыг надад бэлэглэж, би эх хүн болох байлаа. Охин минь надад үдшийн гялаан од шиг агшин зуурын гэрэл гэгээг бэлэглэчихээд яваад өгсөн. Тэгээд харанхуй амьдрал ахин үргэлжилсэн. Хормын төдий гэрлийг мартаад үүрдийн харанхуйд үхтлээ амьдрахыг шийдсэн бол өдийд би ингээд захидал бичээд суухгүй байлаа. Салхинд үлээгдсэн ганц жижиг үр чулуун ханыг ч түрэн ургах аварга модыг соёолуулж чаддаг билээ.

Том ахын чинь авгайн дүү Биндү охин ээж нь өнгөрөөд харж хандах хүнгүй болоод танайд ирсэн. Эгчийгээ бараадсан хөөрхий охин. Танайхан бүгд тэр охиныг ад үзсэн. Нөхрөө дургүйцмэгц төрсөн эгч нь хүртэл түүний ирсэнд аягүйцсэн дүр эсгэсэн. Дотор сэтгэлдээ асаж байсан дүүгээ гэх сэтгэлээ тэр илэрхийлж гаргахаас айсан. Тэр үнэхээр үлгэр жишээ сайн эхнэр байлаа. Өөрийнхөө сэтгэлийг нуух гэж өнөө муу дүүгээ хэчнээн нүд үзүүрлэсэн гээч. Энэ бүхэн надад гунигтайгаас илүү ичгүүртэй санагдсан. Хөөрхий охин толгой хоргодохын эрхээр эцэс төгсгөлгүй ажил хийдэгсэн. Түүнийг би өрөөндөө амьдрахыг зөвшөөрсөн. Төрсөн эгч нь дургүйлхсэн дүр эсгэсэн ч сэтгэлдээ баярлаж, санаа нь амарч байхыг би мэдэрсэн. Танайхан бүгд уурласан. Ялангуяа чи. Биндүгийн намайг гэх хайраас би өөрийгөө олж хардаг байлаа. Гэрт чинь хулгай гарахад та нар нэгэн дуугаар түүнийг сэрдсэн, эзэн нь өөр хүн байсан. Дараа нь хөөрхий охиныг нөхөрт гаргасан. Уйлсаар явсан охин уйлсаар оргоод ирсэн. Суусан хүн нь сэтгэцийн өвчтэй хүн байсан болохоор. Та нар мэдсээр байж түүнийг тийм хүний эхнэр болгосон. Тэгэхэд танай гэрийнхэн юу гэж хэлсэн гээч. “Эмэгтэй хүн бол эмэгтэй хүн. Сүйт залуу өвчтэй байна уу, эрүүл байна уу эцсийн эцэст эр хүн шүү дээ” гэж хэлсэн.

Хадмууд нь хойноос нь ирж, хэрүүл тэмцэл хийхэд би Биндүг өгөхгүй гэж зүтгэсэн. Гэсэн ч хөөрхий амьтан надад төвөг болохвий гэж айгаад өөрөө яваад өгсөн байсан. Нэг удаа эрэгтэй дүү маань надтай ирж уулзсан. Би түүнтэй Биндүг хадмынхаас нь хулгайлах тухай ярилцаж байсан юм. Тэгэхэд чи өрөөнд орж ирээд “За бас ямар бүтэхгүй юманд биднийг хутгах гэж байна?” гэсэн. “Бүтэхгүй зүйл гэвэл би танайд ирсэн өдрөөс л эхэлсэн. Тэр харин та нарын өөрсдийн чинь л хийсэн ажил шүү дээ” хэмээн хариулсан. “Биндүг авчраад хаа нэгтээ нуучихсан юм биш биз?” гэж чи асуусан. “Хэрвээ Биндү энд ирдэг л юм бол мэдээж би нууж, хамгаална. Гэхдээ тэр хэзээ ч ирэхгүй. Тиймээс битгий ай” гэсэн. Дүү маань хэдэн өдрийн дараа Биндү дахин оргоод холын хамаатныдаа очсон боловч цаадуул нь хадмынд нь буцаагаад аваачсан тухай олж сонссоноо хэлсэн. Хөөрхий охин хэчнээн зовж байгааг мэдэрч билээ.

Өөр хот руу мөргөлд явахаар шийдсэнээ хэлэхэд минь чи яасан их баярласан гээч. Намайг аягүй бол энд байгаад Биндүтэй холбогдоод дахин хэл ам татална гэж айсан биз. Гэсэн ч миний төлөвлөгөөг та нар мэдээгүй. Би дүүгээрээ Биндүг хулгайлуулаад хамт оргох гэж байсан юм. Лхагва гаригийн Пури орох галт тэргэнд ямар ч байсан Биндүг суулгаарай гэж дүүдээ захисан. Гэтэл маргааш нь дүү маань ирсэн. Царай нь баргар. “Эгч ээ, урьд шөнө Биндү өөрийгөө шатаачихаж” гэсэн. Хөөрхий охин одоо л нэг юм амарч. Түүний амьдрал тэр чигтээ там байсан. Үхэхдээ хүртэл тэр хүмүүсийг уурлуулсаар явж. Шатаж үхэхийг муу ёр гээд та нар бүгд сэжиглэж байсан. Амьд байсан бол түүний зовлон аль хүртэл үргэлжлэх байсан бол? Одоо би энэ хотод ганцаараа сууж байна. Биндү энд ирэх шаардлагагүй болсон. Гэвч би танай гэрт буцаж очихгүй. Тэнд эмэгтэй хүн байхын зовлонг би хангалттай амссан. Дахиад хэрэггүй. Энэ чивэлт амьдралаас илүү агуу зүйл бас байдаг гэдгийг та нар мэдэхгүй. Үхэл юунаас ч хүчтэй. Одоо Биндү та нарын хэнд ч дийлдэхгүй. Өрөвдөлтэй охин, өвчтэй эрийн эхнэр биш. Түүнийг хорьж дийлэх юу ч үгүй. Тэр эрх чөлөөнд нь бас төгсгөл гэж үгүй. Тэр бяцхан охин өөрийгөө галд шатаан эрх чөлөөнийхөө тэмцэх зоригийг минь өрдөж өглөө. Түүний асаасан жижгхэн гал түймэр мэт миний дотор дүрэлзэж байна. Танай гэрийн харанхуй манан дунд сохорсон мэт сууж байхад минь Биндү ирж, тэгээд эцэст нь замыг минь гэрэлтүүлж өгчихөөд явлаа. Амиа хорлох гэж байна битгий  санаарай. Би үхэхгүй. Битгий ай. Амьд үлдэнэ. Бурхан бүгдийг алагчлалгүй ивээдэг гэдэгт итгэж байна. Намайг ч бас.

Танай гэрийн отгон бэр байсан Мринал


Holi festival


Холи-Holi фестивал
Өнөөдөр бол 2010 оны 3 сарын 19 энэ өдөр бол Холи, харин маргааш буюу 3 сарын 20ыг Дуланди гэж нэрлэдэг байна. Хэд хоногын өмнөөс л тэд энэ баяртаа бэлдэж гадуур усан буу гулал хэмээх нунтаг будаг зарж эхэлсэн. Нилээд сүртэй тэмдэглэдэг нь ажилглагдаж байна. Бүгд хоорондоо Happy holi хэмээн баяр хүргэцгээгээл нөөх хөөрхөөн хэхэ. Сая сургуулаас ирэх гэж баахан юм болло ш дээ хөгшин хүн бараадаад л дагаад яваад байлаа шдээ. Гэхдээ хэд хэдэн шаартай усанд оногдсон хаха тэгээл ичих ч үгүй гараа зангидаж нээх том муухай харчааал яваад байсан хахэ би ч муу хүн юм даа. Баярынх нь өдөр ...
Холи бол маш хөгжилтэй фестивал юм. Үүнийг Энэтхэгийн хойд хэсэгийнхэн жил бүрийн 3 сард тэмдэглэдэг. Энэ баяраар хүмүүс бие биендээ тод өнгөтэй Гулал хэмээх нэгэн төрлийн нунтагыг түрхэдэг мөн бие биенлүүгээ шааран дотор өнгөтэй ус хийж байгаад шиддэг.  Энэ тод өнгөнүүд нь хүмүүсийн амьдралд баяр баясгалан, энерги авчирдаг гэдэгт итгэдэг.
Домог;
Холи баярыг тэмдэглэдэг болсон тухай маш их домор хууч байдаг. Тэдэн дундаад 1 алдартай домогыг нь өгүүлбэл;
Маш олон жилийн өмнө Хираняакасипу хамээх нэртэй нэгэн чөтгөрийн хаан байсан бөгөөд түүний хүү ханхүү Прахлад нь holy буюу маш ариун гэгээлэг ихэвчлэн Бурханд  залбирдаг байжээ. Үүнд нь аав нь маш дүргүй байжээ. Нэг өдөр хорон санаат хаан Холика нэртэй эгчдээ өөрийн төрсөн хүүгээ алахыг тушаасан. Холика эгч нь  Прахлад ханхүүг зуухруу хүчээр хийж шатааж алжээ. Гэхдээ тэр шатаагүй бас авга эгч нь харин үхсэн байна. Үхэнийнхээ өмнө харин ханхүүхээс уучлал гуйсан бөгөөд Ханхүү ч уучилжээ. Тийм учираас сайхан сэтгэлтэй ханхүүг жил бүр дурсаж байхын тулд энэхүү баярыг тэмдэглэдэг болжээ. Ингээд энэ баяр үүссэн түүхтэй.
Бас өөр нэг домороор бол;
Кришна болон Радна бурхадын мөнхийн хайраас үүссэн баяр гэж үздэг. Гэхдээ энэ бол Хинду шашны домор юм байна.
Зураг;




 С.Сувдаргана

Хиймэл Япон


Япончуудын аж ахуй амьдрал ер нь бүх юм нь хиймэл юм шиг санагдаж байна. Энд зөндөө их хиймэл юмнууд, оршихуйнууд байна. Худлаа инээмсэглэл бол тэдний амьдралийн зайлшгүй шаардлага юмуу даа.
Бас хиймэл цэцэг байна.Ямар ч үнэргүй.Үүнээс нь болж Япончууд гадаад оронлуу жинхэнэ цэцэгний үнэрийг мэдэрхээр явцгааж, аялцгааж байна.Энэ нэг зүйлийг хэлээд байна.Юуг вэ? Өндөр хөгжил гэдэг нь жинхэнэ оригналь оршихуй, зүйлсийг устгаад, буцаагаад хиймэл адилхан зүйлийг бүтээдэг гэсэн үг болох уу? Япон их өндөр хөгжилтэй ч хаа нэгтээ их доройтсон ч юм шиг. Тэр доройтсон газарыг засахын тулд буцаад хуучин хөгжөөгүй үеийн япон болохгүй л юм бол хэзээ ч олж авж чадахгүй байхаа даа.Тэдний нийгэмд яагаад худлаа инээмсэглэх шаардлагатай вэ? энэ нь магадгүй, олон хүн тэдний олон зүйлтэй нь холбоотой байх л даа.Жижиг газар нутагтай олон хүн амтай тэгээд эвтэй байхаас ч өөр аргагүйд хүргэдэг болохоор гэж үзвэл энэ бас биш юмаа яаагаад гэхэр Солонгос улс гэж байна.энэ улс нь японтой адилхан бас л жижиг газар нутагтай олон хүн амтай гэхдээ тэнд хэрүүл гэж аймаар аймаар нээх эвтэй биш.тэд инээмсэглэхгүй амьдраад болоод л байна шүү дээ... Тэгэхээр одоо аж ахуйтай нь холбож үзий. Тарианы аж ахуй гэдэг хамтарч ажиллагүй л бол үр дүнд хүрдүггүй.үр дүнс хүрүхгүй байна гэдэг нь алсдаа өлсөж үхнэ гэсэн үг юм. энэ нь монголын мал аж ахуйтай харьцуулхад яг эсрэг тэсрэг.малчин хүн индивидуалист зан гаргаад ганцаараа амьдраад байж чаддаг ,харин тарианы аж ахуй болохоор ганцаараа хэзээ ч тариа тариад амьдарж чадахгүй.тэгэхээр энэ батлагдаж байна гэж үзэж болох юм. Тэгээд энэ тэдний эвтэй байх хамтарч ажиллахаас нь ирэээдүйн энэ их хиймэл япон үүсэх үндэс суурь нь болсон бололтой гэсэн дүгнэлтэнд хүрч болох юм.мөн тэдний нэрлэж байгаагаар япон бол асар өндөр хөжжилтэй,соёлтой улс юм.Хүн амьдрахын төлөө хэрэгтэй хэрггүй зүйлийг бүтээдэг гэж үзээд. Тэрийг соёл гэж үвэл япон бол асар өндөр соёлтой юм. Монголчууд соёл гэдэг үгийг их олон зүйлээр ашиглада,жишээлбэл гадаадад хүүхдээ сурахаар явахад нь соёлтой газар их юм сураарай гэж захидаг,бас жаахан буруу зүйл хийвал чи соёлтой байгаач гэдэг, Тэгэхээр монголчууд соёл гэдэгийг ёс суртахуунтай холбож ойлгодог бололтой. Япончууд бол харин өндөр хөгжил,техник технологитой холбож ойлгодог бололтойдогоо.
Хиймэл гэж юг хэлэх вэ гэхээр?
Жишээлбэл,хиймэл шүд гэж байна.энэ бол угаасаа байсан жам ёсоороо байсан зүйлийг эвдэрэх,муудахаар нь өөр зүйлээр солиод орлуулаад хийж байгаа гэсэн үг юм.энэ бол жинхэнэ зүйл шигээ яг бүрэн гүйцэд 100% байж чадахүй гэж бодож байна.дараа хиймэл шүдтэй болохоороо мэдэрнэээ.тэгэхээр тэдний нийгэм нь ч бас хиймэл болсон.яагаад хиймэл зүйл үүсэж байна гэхээр тэдэнд шаардлагатай болсон учираас байхаа.японд хиймэлээр арал үүсгэж байна.бас нохойндоо хүртэл хиймэл хөл буюу тэргэнцэр хийж өгсөн байна.тэгэхээр энэ бүхний үр дүн нь юу юм бэ магадгүй хэт өндөр хөгжил хэтэрхий их хиймэл зүйлийг хийлгүүлхэд хүргүдэг бололтойдогоо.гэхдээ л хүн байгал 2 салшгүй холбоотой гэдэгт би итгэдэг.гадаадад өөр нийгэмд байсанаар эх ороноо өмнө нь хэзээ ч хайрлаж байгаагүйгээр хайрлаж,санах мэдрэмж төрсөн.хэтэрхий их хиймэл байгал дунд байсан болоод ч тэр юмуу даа. тэд мөн музеидээ байгаа хиймэл зүйлээр бахархаж байна.энэ гэхдээ бас харьцангуй ойлголт л доо. хиймэл шүд гэдэг хоолыг амталж мэдэрж чадахгүй шиг хиймэл нийгэмээс хүн баяр баясал,аж жаргал гэдэг зүйлийг авж олж харж мэдэрж чадахгүй шүү дээ.
С.Сувдаргана